Lekarz sądowy
zasady badania i wydawania zaświadczeń
dr Wojciech Kosmowski, specjalista psychiatrii oraz psychiatrii dzieci i młodzieży pełni funkcję lekarza sądowego.
W celu ułatwienia korzystania z badań lekarza sądowego poniżej zebrano istotne informacje, szczególnie ważne kwestie wytłuszczono.
Proszę o zapoznanie się z nimi przed wizytą u lekarza sądowego – usprawni to procedurę badania i uchroni przed stratą czasu czy koniecznością kolejnej wizyty.
Regulacje prawne
Kwestie dotyczące lekarzy sądowych reguluje ustawa z dnia 15 czerwca 2007 r. (Dz.U.2007, Nr 123, poz. 849, ze zm.). Tekst ujednolicony ustawy można znaleźć tutaj: http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20071230849
Ustawa ta określa warunki, tryb nabywania i utraty prawa do wykonywania czynności lekarza sądowego oraz zasady jego finasowania. Lekarz sądowy nie pobiera opłat od badanych – płaci za to sąd okręgowy.
Lekarz sądowy wykonuje badania w przypadkach dotyczących usprawiedliwiania niestawiennictwa z powodu choroby, na wezwanie lub zawiadomienie sądu lub organu prowadzącego postępowanie karne, zwanych dalej „organami uprawnionymi”, w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964, Nr 43, poz. 296, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997, Nr 89, poz. 555, z późn. zm.), stron, ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, świadków, oskarżonych, obrońców i innych uczestników postępowania, zwanych dalej „uczestnikami postępowania”.
Przepisów ustawy nie stosuje się do osób pozbawionych wolności, których usprawiedliwianie niestawiennictwa z powodu choroby regulują odrębne przepisy prawne.
W przypadku, gdyby nie było możliwości uzgodnienia terminu badania dogodnego dla osoby badanej zamieszczam wykaz wszystkich lekarzy sądowych przy Sądzie Okręgowym w Bydgoszczy. Jest on zawarty tutaj: http://bydgoszcz.so.gov.pl/?cid=52
Lekarz sądowy przy wykonywaniu czynności związanych z wydawaniem zaświadczeń podlega ochronie prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
Lekarz sądowy wystawia zaświadczenie, po uprzednim osobistym zbadaniu uczestnika postępowania i po zapoznaniu się z dostępną dokumentacją medyczną.
Jeżeli choroba uczestnika postępowania uniemożliwia stawienie się na badanie, lekarz sądowy przeprowadza badanie i wydaje zaświadczenie w miejscu pobytu tej osoby. Taką wizytę domową trzeba uzgodnić z wyprzedzeniem, może się jednak zdarzyć, że termin badania w miejscu zamieszkania będzie odleglejszy niż termin rozprawy.
W przypadku pobytu chorego w szpitalu albo innym zakładzie opieki zdrowotnej, gdy jego stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń medycznych lekarz sądowy może wydać zaświadczenie na podstawie udostępnionej dokumentacji, bez osobistego badania uczestnika postępowania. W takim przypadku członek rodziny powinien dostarczyć np. zaświadczenie czy kopię dokumentacji ze szpitala.
Zaświadczenie może być wystawione po okazaniu wezwania lub zawiadomienia organu uprawnionego bądź po złożeniu oświadczenia o otrzymaniu wezwania lub zawiadomienia i okazaniu dokumentu potwierdzającego tożsamość.
Uczestnik postępowania powinien przedstawić lekarzowi sądowemu posiadaną dokumentację medyczną z przebiegu swojego leczenia a zakłady opieki zdrowotnej oraz lekarze udzielający świadczeń zdrowotnych są obowiązani niezwłocznie, na żądanie lekarza sądowego, udostępnić dokumentację medyczną z przebiegu leczenia chorego ubiegającego się o zaświadczenie.
Uwagi praktyczne
W oparciu o przytoczone regulacje prawne kilka uwag praktycznych:
1. Kto powinien zgłosić się na badanie?
Chory, który chce usprawiedliwić swoją nieobecność na rozprawie. Gdy przebywa w szpitalu – dokumentację może dostarczyć osoba bliska. Szerzej opisano zawartość takiej dokumentacji poniżej, w pkt. 5.
2. Czy badanie lekarza sądowego to potwierdzenie zwolnienia?
Tak się powszechnie uważa, ale nie jest to prawdą. Druk ZUS ZLA – odcinek dla zakładu pracy (zielony) - nie zawiera nawet numeru statystycznego choroby. Nie da się na jego podstawie ustalić ciężkości schorzenia. Ponadto nie każda niezdolność do pracy oznacza niezdolność do udziału w rozprawie. Lekarz sądowy ma określić czy schorzenia osoby badanej uniemożliwiają stawiennictwo na rozprawie i w jakim okresie – a zatem musi określić rokowanie. Wszystko zależy od chorób osoby badanej i ich ciężkości. W pewnych przypadkach będzie możliwe np. przesłuchanie w miejscu zamieszkania, a nie będzie możliwa podróż do odległego sądu. W szczególnie ciężkich chorobach badany może nie rokować w ogóle stawiennictwa w sądzie (np. stan po udarze mózgu z afazją i porażeniem czterokończynowym).
3. Czy lekarz sądowy może wydać zaświadczenie „na wszelki wypadek”, gdy termin rozprawy nie jest wyznaczony?
Nie, zaświadczenie dotyczy konkretnej daty i konkretnego organu (należy wskazać np. nazwę sądu, wydział i nr sprawy).
4. Czy zaświadczenie może dotyczyć niezdolność do stawiennictwa w kilku sądach?
Tak, jeśli odbywają się one w czasie, w którym schorzenia badanego uniemożliwiają stawiennictwo w rozprawie.
5. Czy lekarz sądowy może wydawać zaświadczenie w zakresie wykraczającym poza swoją specjalizację?
Może, zgodnie z ogólnymi zasadami orzecznictwa lekarskiego, ale wymaga to szczególnie dobrego udokumentowania. Najlepiej poprosić lekarza prowadzącego o kopię co najmniej opisu ostatniej wizyty, zabrać karty wypisowe ze szpitala, wyniki badań obrazowych (np. KT, NMR) i pracownianych (np. badań krwi), które dokumentują ciężkość schorzenia. W pewnych przypadkach lekarz prowadzący może wydać dodatkowe zaświadczenie i warto go o to poprosić, by wskazał np. konieczność dodatkowych badań, hospitalizacji czy innych procedur uniemożliwiających we wskazanym czasie stawiennictwo w sądzie.
6. Czy lekarz sądowy może orzec zdolność do udziału w rozprawie?
Może, zgodnie z treścią zaświadczenia lekarza sądowego – są dwie opcje: zdolny albo niezdolny do uczestnictwa w rozprawie.
7. Czy działanie lekarza sądowego to tylko wydawanie zaświadczeń?
Nie, lekarz sądowy w pewnych przypadkach musi składać dodatkowe wyjaśnienia na rzecz uprawnionego organu, np. sądu. Może być także wezwany na rozprawę. W związku z tym nie lekarz prowadzący ale lekarz sądowy musi na podstawie swojego badania i dostarczonej przez badanego dokumentacji w razie potrzeby dodatkowo uargumentować swoją decyzję.
8. Czy lekarz sądowy pomaga w sytuacjach, gdy taktyka procesowa wymaga stawienia się na rozprawie później?
Jedyne przesłanki działania lekarza sądowego to kwestie medyczne.
9. Czy lekarz sądowy może badać po terminie wezwania?
Jeśli sąd czy inny organ uprawniony wyrazi na to zgodę – to badanie takie można przeprowadzić. Jest to możliwe, np. wtedy, gdy nie można było na czas skorzystać z badania lekarza sądowego, np. z powodu braku dostępności specjalisty. Należy w takim przypadku szczególnie dobrze udokumentować, że stan zdrowia w dacie wezwania był na tyle zły, że uniemożliwiał stawiennictwo.
10. Czy lekarz sądowy może mi wystawić zaświadczenie, gdy „mam opiekę na dziecko”?
Badanie lekarza sądowego dotyczy schorzenia dotyczącego uczestnika postępowania, a nie jego dziecka. Jeśli rodzic/opiekun sam ma schorzenie uniemożliwiające stawiennictwo – dokument będzie wystawiony. W przeciwnym razie proszę się kontaktować z sądem czy uzna okoliczność, jaką jest choroba dziecka za stanowiącą powód do zmiany terminu rozprawy.
11. Postępowanie w przypadku wybranych problemów:
a. brak wezwania z sądu – można zadzwonić do sądu albo do swojego prawnika (w godzinach pracy) i zapytać o sygnaturę akt i inne dane,
b. brak innej dokumentacji poza ZUS ZLA – należy dostarczyć ją albo poprosić lekarza prowadzącego o jej przesłanie, np. faksem albo mailem,
c. pacjent obłożnie chory – należy zapytać o możliwość wizyty domowej, ew. poprosić o to innego lekarza sądowego.
d. nie jest możliwe badanie lekarza sądowego przed rozprawą – należy poprosić sąd o przedłużenie terminu złożenia zaświadczenia lekarza sądowego,
e. lekarz sądowy uznał, że jestem zdolny/zdolna do udziału w rozprawie, a mój lekarz prowadzący uważa inaczej – należy poprosić o alternatywne badanie innego lekarza sądowego.
Wojciech Kosmowski, lekarz sądowy przy Sądzie Okręgowym w Bydgoszczy
opr. 4.12.2015